Najbrža šaka Istoka srela je najduži jezik Zapada u akcijskoj “buddy” komediji “Gas do daske” (“Rush Hour”, 1998.). Jackie Chan i Chris Tucker bili su dobro sparen dvojac u tradiciji humorističnih “buddy” akcića poput “48 sati”, “Smrtonosnog oružja”, “Policijske zasjede”, “Crvenog usijanja”, “Ponoćne utrke”, “Tanga i Casha”, “Guštera”, “Na teži način”, “Obračuna u Malom Tokiju”, “Prljavi igraju prljavo” i “Zločestih dečkiju”.
Dogodilo se to u godini kad je snimljen “Lethal Weapon 4”, četvrti i zasad posljednji dio serijala koji je žanrovsku formulu ispolirao do savršenstva. “Gas do daske” je preuzeo štafetu od “Smrtonosnog oružja” i stigao u pravo vrijeme da ostvari uspjeh.
Azijski filmaši i glumci postali su dotad traženi u Hollywoodu, od Johna Wooa (“Teška meta”) do Ringa Lama (“Najveći rizik”), Tsuija Harka (“Dream Team”), Chow Yun-Fata (“Potkupljivač”) i Jeta Lija (“Lethal Weapon 4”). Čekao se samo Chan koji je sredinom devedesetih zabilježio hit s amerikaniziranom “Velikom gužvom u Bronxu”. Dolaskom u Hollywood, Chan je nastavio azijsko-američki trend, a i “Rush Hour” se nadovezao na Harkov “Pakleni udar” u pogledu radnje ambijentirane u posljednje dane Hong Konga kao britanske kolonije.
Sve to se reflektira u priči, odnosno motivaciji misterioznog negativca Juntaoa (gubitak kineskih artefakta), kad hongkonški policajac Lee dođe u Los Angeles u potrazi za otetom kćerkom kineskog veleposlanika i nevoljko postane partner lokalnog američkog kolege Cartera (Tucker), kojemu ni samome nije draga ideja da bude “babysitter” strancu i smatra da je dobio “usrani zadatak”.
“Je li Kojak imao partnera?”, pita se Carter, koji će se na trenutak naći u “mexican stand-off” poziciji s Leejem u stilu filmova s potpisom Wooa. Jednako tako, “Gas do daske” je imao pogođen tajming i u vezi Tuckera. Krajem devedesetih tražio se novi Eddie Murphy kad je bilo jasno da su dani glumčeve najveće slave (“Kolo sreće”, “Policajac iz Beverly Hillsa”) polako iza njega, a Tucker je nakon uloga u “Petku”, “Mrtvim predsjednicima”, “Mirisu love” i “Petom elementu” bio najbliži da ponese tu titulu.
Kad su Chan i Tucker “kliknuli” kao neusklađeni partneri, jasno je da je “Rush Hour” morao postati hit. Suprotnosti se privlače, a Lee i Carter nisu mogli biti suprotniji u filmu redatelja Bretta Ratnera (“Daj mi sebe”, “Crveni zmaj”, “Velika krađa nebodera”, “Herkul”) i koscenarista Jima Koufa (“Stakeout”, “The Hidden”). Šutljivi Azijat i blebetavi crnac. Stručnjak za borilačke vještine brz s rukama i majstor za sprdačinu još brži na jeziku.
Spajanjem Chana i Tuckera dobili smo mješavinu tjelesnog i verbalnog humora obojice glumaca. Podsjetimo, Chan je više kung fu odgovor na Charlieja Chaplina i Bustera Keatona nego Bruce Lee, glumac preciznog fizičkog komičnog tajminga u borilačkoj akciji.
Nešto se od toga malčice izgubilo u prijevodu prilikom njegove selidbe u Hollywood, ali ne toliko da su ga producenti htjeli pretvoriti u Van Dammea, Chucka Norrisa ili Stevena Seagala, makar imao scenu borbe oko biljarskog stola kao potonja dvojica (“Zakon šutnje”, “Utjerivač pravde”).
Chan je Chan u “Gasu do daske”, a ako akcijske scene nisu toliko kaskaderski intenzivne kao u “Policijskoj priči” ili “Božjem oklopu” za fanove koji ga prate od najranijih dana, još iz faze “Zmije i ždrala šaolina”, mnoge od njih su prepoznatljivo “chanovske”. U jednoj (simboličnoj) sceni Chan skoči s busa na prometni znak na kojem piše “Hollywood” i odatle skokne na kamion.
Takav Chan dobar je kontrapunkt Tuckeru (“Koji me od vas udario?!”) i njih dvojica čine zabavan tim, osvježavajući “buddy movie” tipologiju karakterizacijom i kemijom, pa i subvertirajući žanr. Do “Gasa do daske” obično bi jedan partner u “buddy” filmu bio crnac ili Azijat, i to obično pomoćnik centralnog junaka (npr. “The Last Boy Scout”, “Showdown In Little Tokyo”), a ovdje su obojica podjednako glavni.
Kao i “Red Heat”, “Rush Hour” govori o sudaru kultura i pritom ne štedi Ameriku i njezin stereotipan pogled na strance, pa tako Carter isprve misli da Lee ne zna engleski i slovka mu (“Razumiješ li riječi koje izlaze iz mojih usta?”), a odvodi ga i u Kinesku četvrt.
Slični momenti uzdižu iznad prosjeka simpatičan film koji nije “Smrtonosno oružje”, ali jest mali klasik žanra za pojmove novijih akcijskih “buddy” komedija kao što su “Ride Along 1&2”, “Čuvaj me s leđa” i njegov nastavak, “Otporni na metke 2”, “Daleko od ulice” ili “Čovjek iz Toronta”. Dajte “Gas do daske 4”.